การจัดงาน BOT Symposium 2025 ของธนาคารแห่งประเทศไทย ได้กลายเป็นเวทีใหญ่ที่สะท้อนความเปลี่ยนแปลงครั้งสำคัญในภูมิทัศน์การค้าโลก หลังสหรัฐอเมริกาภายใต้การบริหารของโดนัลด์ ทรัมป์ ประกาศขึ้นภาษีศุลกากรต่อสินค้านำเข้าหลากหลายรายการ มาตรการนี้สร้างแรงสั่นสะเทือนไม่เพียงเฉพาะด้านมูลค่าการค้าระหว่างประเทศเท่านั้น แต่ยังกระทบโครงสร้างห่วงโซ่การผลิตที่ไทยเข้าไปมีส่วนร่วมอย่างลึกซึ้ง
นักวิชาการด้านเศรษฐกิจชี้ว่า ผู้ประกอบการไทยกำลังเจอแรงกดดันรอบด้าน ทั้งจากการถูกเก็บภาษีโดยตรง โดยเฉพาะสินค้าสวมสิทธิ์ที่ต้องแบกรับภาษีสูงถึง 40% ตลอดจนความเสี่ยงในห่วงโซ่อุปทานที่มีการส่งวัตถุดิบไปประกอบหรือผลิตในต่างประเทศก่อนเข้าสู่ตลาดสหรัฐ เมื่อค่าใช้จ่ายเพิ่มขึ้น ความสามารถในการแข่งขันก็ลดลงทันที นอกจากนี้การหันไปหาตลาดใหม่ยังไม่ใช่คำตอบที่ง่าย เพราะคู่แข่งจากภูมิภาคต่าง ๆ พร้อมเข้ามาแย่งส่วนแบ่งในเวลาเดียวกัน
ผลกระทบไม่ได้จำกัดอยู่เพียงธุรกิจขนาดใหญ่ แต่ครอบคลุมไปถึงธุรกิจส่งออกกว่า 26,000 รายทั่วประเทศ โดยมีแรงงานที่เกี่ยวข้องเกือบ 3 ล้านคน ไม่ว่าจะเป็นผู้ที่อยู่ในห่วงโซ่การส่งออกไปสหรัฐโดยตรง หรือแรงงานในอุตสาหกรรมอื่นที่ต้องแข่งขันหนักขึ้นในตลาดโลก ข้อมูลยังสะท้อนว่ากลุ่มเฟอร์นิเจอร์ อิเล็กทรอนิกส์ และเครื่องใช้ไฟฟ้า คืออุตสาหกรรมที่พึ่งพาสหรัฐในสัดส่วนสูงที่สุด ขณะที่ยานยนต์และอุปกรณ์การแพทย์กลับเสียเปรียบประเทศคู่ค้าในยุโรปที่ถูกเก็บภาษีต่ำกว่า
ความซับซ้อนยิ่งเพิ่มขึ้นเมื่อพิจารณากลไกการเก็บภาษีของสหรัฐ ทั้งมาตรา 232 ที่เกี่ยวข้องกับเหล็กและยานยนต์ มาตรา 301 ที่มุ่งไปยังประเทศคู่ค้าอย่างจีนและอินเดีย รวมถึงกฎหมาย IEEPA สำหรับภาษีตอบโต้ มาตรการเหล่านี้ทำให้อุตสาหกรรมไทยบางกลุ่มยังพอได้เปรียบ เช่น อิเล็กทรอนิกส์ที่ถูกเก็บเพียง 19% และมีบางรายการได้รับการยกเว้น แต่ในอีกด้านหนึ่ง เครื่องใช้ไฟฟ้ากลับต้องเจอภาษีซ้อนกันหลายชั้นจนกลายเป็นภาระหนัก
จุดอ่อนของภาคส่งออกไทยเองก็เป็นอีกปัจจัยที่ทำให้สถานการณ์ยิ่งเปราะบาง ผู้ประกอบการจำนวนมากมีกำไรขั้นต้นต่ำเกินกว่าจะปรับราคาสู้ได้ และส่วนใหญ่ยังคงพึ่งพาตลาดไม่กี่แห่งโดยไม่กระจายความเสี่ยง จึงทำให้การรับมือกับแรงกระแทกจากสงครามการค้าทำได้ยากและมีความเสี่ยงสูงขึ้น
บทสรุปที่ชัดเจนจากงานสัมมนาครั้งนี้คือ ไทยไม่สามารถพึ่งพาตลาดเดิม ๆ ได้อีกต่อไป การยกระดับคุณภาพสินค้า การกระจายตลาด และการเสริมสร้างความยืดหยุ่นของอุตสาหกรรมคือสิ่งที่จำเป็นในทันที หากไม่เร่งปรับตัว เศรษฐกิจไทยอาจเสียเปรียบในเวทีการค้าโลกที่กำลังเปลี่ยนแปลงรวดเร็วและคาดเดาได้ยากยิ่งขึ้น
