ที่อำเภอปัว จังหวัดน่าน บรรยากาศช่วงกลางเดือนกันยายนเต็มไปด้วยสีสันและความคึกคัก เมื่อพื้นที่สถานีขนส่งรถโดยสารถูกเปลี่ยนให้กลายเป็นลานจัดงานใหญ่ประจำปี “เทศกาลโลกของกว่าง นักสู้แห่งขุนเขา และงานของดีอำเภอปัว” ผู้คนจากหลายชุมชนทั้งในและนอกพื้นที่ต่างเดินทางมาร่วมชมความยิ่งใหญ่ของประเพณีพื้นถิ่นที่สืบทอดกันมายาวนาน
ทันทีที่พิธีเปิดเริ่มขึ้น ขบวนแห่หุ่นกว่างที่ประดับตกแต่งอย่างประณีตได้เคลื่อนผ่านท่ามกลางเสียงปรบมือและรอยยิ้มของผู้เข้าชม ขบวนเหล่านี้ไม่เพียงแต่แสดงความสวยงาม แต่ยังสะท้อนเรื่องราวและเอกลักษณ์ของวิถีชีวิตผู้คนบนขุนเขาน่านอย่างชัดเจน
ภายในงานมีกิจกรรมมากมายที่สะท้อนภูมิปัญญาและความผูกพันระหว่างชาวบ้านกับธรรมชาติ การชนกว่างถือเป็นไฮไลต์ที่ทุกคนเฝ้ารอ เสียงเชียร์ดังก้องเมื่อกว่างตัวผู้ใช้เขาโต้ตอบกันอย่างดุเดือดบนไม้กลม ๆ ที่ตั้งอยู่กลางเวที การต่อสู้ที่ดูจริงจังนี้เป็นทั้งการละเล่นและการแสดงออกถึงความแข็งแกร่งของสัตว์ตัวเล็ก ๆ ที่ชาวปัวให้ความสำคัญ
นอกจากการชนกว่างแล้ว ยังมีการประกวดกว่างสวยงามและแข็งแรง การประกวดธิดากว่างที่เพิ่มสีสันให้เวทีคึกครื้น การแสดงดนตรีและการร้องเพลงที่หมุนเวียนขึ้นเวทีในทุกค่ำคืน สร้างรอยยิ้มและเสียงหัวเราะให้ผู้มาเยือน ขณะเดียวกันบริเวณโดยรอบงานก็เต็มไปด้วยร้านค้าชุมชนที่นำสินค้าพื้นเมือง อาหารพื้นบ้าน และงานหัตถกรรมมาให้เลือกซื้ออย่างคึกคัก
สิ่งหนึ่งที่ทำให้งานนี้แตกต่างและน่าประทับใจคือในวันสุดท้าย ชาวบ้านจะร่วมกันนำกว่างที่เข้าร่วมกิจกรรมกลับคืนสู่ป่า เพื่อให้ดำรงวงจรชีวิตตามธรรมชาติ การกระทำเช่นนี้สะท้อนให้เห็นถึงความใส่ใจต่อสิ่งแวดล้อมและการอยู่ร่วมกันอย่างสมดุลระหว่างคนกับธรรมชาติ
ตลอดช่วงวันที่ 12–22 กันยายน 2568 เทศกาลแห่งนี้ไม่เพียงแต่สร้างความสนุกสนาน แต่ยังกลายเป็นแรงดึงดูดนักท่องเที่ยว กระตุ้นเศรษฐกิจท้องถิ่น และช่วยตอกย้ำอัตลักษณ์ของอำเภอปัวในฐานะแผ่นดินแห่ง “นักสู้ขุนเขา” ที่ผูกพันกับแมลงกว่างมาหลายชั่วอายุคน
